Ścigacz.pl

Dwukrotne przejście przez nasz kraj frontu oraz pięć lat okupacji spowodowało, że Polska leżała w gruzach i praktycznie wszystko trzeba było zaczynać od zera. Mimo to produkcję motocykli rozpoczęto (szczególnie jeśli wziąć pod uwagę ówczesne realia) bardzo szybko, a pierwszymi maszynami jakie wyjechały na nasze drogi był Sokół 125.

Druga Wojna Światowa zmieniła w naszym kraju wszystko. Po jej zakończeniu nie tylko nie byliśmy już krajem w pełni niepodległym, bo byliśmy w strefie wpływów Związku Radzieckiego (czytaj sowieckiej Rosji), ale również zmienił się w Polsce ustrój. Nie byliśmy już krajem demokratycznym, lecz socjalistycznym, co miało bezpośredni wpływ na funkcjonowanie gospodarki, która była zarządzana centralnie. Oznacza to, że decyzje o produkcji na przykład motocykli zapadały nie, tak jak za Zachodzie, w zakładach, które te motocykle produkowały, lecz w ministerstwie, którym te zakłady podlegały.

Już w 1945 roku powołano do życia Zjednoczenie Przemysłu Motoryzacyjnego, które miało koordynować proces odbudowy przemysłu motoryzacyjnego w Polsce. W powstającej z ruin gospodarce najbardziej potrzebne były samochody ciężarowe i ciągniki rolnicze. Prywatny transport indywidualny miał się opierać na małych, tanich i prostych motocyklach, natomiast samochody osobowe miały być używane w firmach i urzędach państwowych oraz jako taksówki. Prywatne użycie samochodów osobowych władze socjalistyczne uważały za obcy ideowo burżuazyjny relikt. Efektem takiej polityki było to, że produkcja motocykli wystartowała szybciej niż samochodów osobowych, a liczba zarejestrowanych w kraju samochodów osobowych zrównała się z liczbą motocykli dopiero w 1978 roku.

Warto w tym miejscu wspomnieć, że dźwiganie polskiego przemysłu z ruin było możliwe dzięki temu, że części inżynierów, techników i wykwalifikowanych robotników, którzy pracowali w przemyśle przed wojną udało się przeżyć i mogli oni wykorzystać swą wiedzę i doświadczenie w odbudowie kraju. Dotyczy to również konstruktorów polskich motocykli.

Priorytetem w pierwszych dniach po wojnie było więc opracowanie konstrukcji ciężarówki Star 20 oraz ciągnika Ursus C-45. Decyzję o produkcji motocykli podjęto 1 lipca 1946 roku. Miał to być lekki i prosty w budowie jednoślad, co było słusznym posunięciem, gdyż tylko taki pojazd mógł być relatywnie tani, a jego obsługa względnie prosta do "ogarnięcia" nawet przez osoby o niskiej kulturze technicznej. Jako bazę do stworzenia polskiego motocykla postanowiono wykorzystać niemiecki motocykl DKW RT 125, który został zaprezentowany w 1939, był więc jak na owe czasy konstrukcją bardzo nowoczesną, a przy tym bardzo prostą. Nie byliśmy bynajmniej jedynym krajem, który skopiował konstrukcję popularnej dekawki. RT 125 był tak powszechnie kopiowany, że stał się bodaj pierwszym motocyklem globalnym, choć nie było to spowodowane polityką niemieckiego producenta, lecz grabieżą myśli technicznej w ramach odszkodowań powojennych. I tak pierwszym, bo nie jedynym, radzieckim motocyklem będącym kopią RT 125 był Kowrow K 55, Anglicy na bazie RT 125 stworzyli BSA Bantam, Amerykanie Harleya-Davidsona S 125 i jego pochodne. W NRD bezpośrednim spadkobiercą dekawki była IFA RT 125. Nawet pierwsza Yamaha YA-1 bazowała na DKW RT 125, choć trzeba przyznać. że japoński producent wprowadził w motocyklu daleko idące zmiany.

Opracowanie dokumentacji technicznej pierwszego po wojnie polskiego motocykla rozpoczęto w 1946 roku i realizowano w dwóch zespołach. Konstrukcją podwozia zajął się Wydział Motocyklowy Centralnego Biura Technicznego w Warszawie. a dokumentację silnika opracował Oddział Centralnego Biura Technicznego w Bielsku Białej. Już po pięciu miesiącach prace zakończono i można było przystąpić do budowy prototypów. Cztery prototypowe podwozia powstały w Zakładach Rowerowych "Apollo" w Czechowicach-Dziedzicach. Sześć prototypowych silników zbudowano w narzędziowni zakładów "Brevillier i Urban" w Ustroniu Śląskim. Zmontowano cztery prototypowe motocykle, które otrzymały oznaczenie M01 (pierwszy motocykl) i nazwę Sokół 125 ze względu na przedwojenne tradycje. Produkcję silników S01 o pojemności 125 ccm zespolonych z trójstopniową skrzynią biegów (jak w niemieckim pierwowzorze) uruchomiono w Państwowych Zakładach Lotniczych nr 3 w Psim Polu koło Wrocławia.

22 lipca 1947 roku dwa motocykle Sokół 125 zostały przedstawione w Ministerstwie Przemysłu i Handlu. Musiały zrobić dobre wrażenie na ministerialnych urzędnikach, którzy w efekcie podjęli decyzję o rozpoczęciu produkcji seryjnej. Miała się ona odbywać w Państwowych Zakładach Samochodowych nr 2 przy ul. Mińskiej 25 w Warszawie. Główną działalnością tych zakładów była wówczas naprawa samochodów. Na potrzeby produkcji motocykli wydzielono jedną z hal. Seryjna produkcja Sokoła 125 ruszyła w marcu 1948 roku.

W Zjednoczeniu Przemysłu Motoryzacyjnego od początku zdawano sobie sprawę, że jeden producent motocykli nie będzie w stanie zaspokoić potrzeb rynku, dlatego też prace nad motocyklem wykorzystującym jako źródło napędu ten sam co w Sokole silnik S01prowadzono w kieleckiej Fabryce Wyrobów Blaszanych i Maszyn Rolniczych (przed wojną Suchedniowska Huta Ludwików). Prototyp motocykla SHL M02 powstał wiosną 1947 roku, a w jego podwoziu wykorzystano ramę i widelec produkowanego przed wojną modelu SHL 98. Motocykl SKL M02 szczegółowo opisujemy w osobnym artykule.

Sokół 125 i SHL M02, choć optycznie były do siebie podobne, pod względem budowy różniły się znacznie. Sokół miał pojedynczą ramę kołyskową spawaną ze stalowych rur ciągnionych, zaś w SHL była podwójna rama kołyskowa wykonana ze stalowych profili ceowych. W obu motocyklach tylne koło zawieszone było na sztywno i oba miały widelec trapezowy. W Sokole golenie widelca miały postać profili zamkniętych. Kiedy ogląda się oba motocykle z bliska widać, że Sokół jest bardziej "postarany", za to SHL tańszy w produkcji.

Pierwsze polskie motocykle pochodzące od obu producentów wyjechały na drogi wiosną 1948 roku. Ponieważ, jak już wspomniałem, konstrukcja obu maszyn była podobna podjęto decyzję o jej dalszej unifikacji i na tej podstawie powstał model SHL M03.

Szybko okazało się że "ssanie" na motocykle było tak duże, że oba zakłady kielecki i warszawski nie były w stanie zaspokoić społecznych potrzeb. Stało się jasne, że bez dalszych inwestycji w rozwój polskiego przemysłu motocyklowego się nie obejdzie. W Zjednoczeniu postanowiono zreorganizować produkcję motocykli. W ramach tej reorganizacji miał powstać jeden duży zakład zdolny produkować jednoślady na skalę wielkoseryjną. Przy okazji podjęto decyzję o zakończeniu produkcji Sokoła 125. U podstaw tej decyzji leżał fakt, że rury do produkcji ramy Sokoła trzeba było importować z Zachodu, gdyż Polska nie produkowała wówczas takich rur. Na scenie pozostał więc tylko motocykl SHL i na nim oparto perspektywy dalszego rozwoju.

O tym co działo się w polskim przemyśle motocyklowym później opowiem, kiedy przed mój obiektyw trafi jakiś ciekawy późniejszy egzemplarz, natomiast zdjęcia które możecie zobaczyć pod tym artykułem mogły powstać dzięki uprzejmości Rafała Wawrzynieckiego, właściciela obu maszyn, któremu z tego miejsca serdecznie dziękuję.

Sokół 125 M01 Dane Techniczne

Na koniec jeszcze garść danych technicznych Sokoła 125, pierwszego motocykla, produkowanego w Polsce po 2 Wojnie Światowej. Jego silnik o pojemności 123 ccm przy stopniu sprężania 6,0 osiągał moc 4 KM przy 4250 obr./min i maksymalny moment obrotowy 10 Nm, przy 3000 obr./min. Podobnie jak SHL posiadał on sześciowoltową instalację elektryczną, zasilaną z iskrownika-prądnicy, co pozwalało zrezygnować z akumulatora. Sokół ważył 75 kg i mógł przyjąć na swój grzbiet 130 kg obciążenia. Toczył się na kołach o średnicy 19 cali. Prędkość maksymalna wynosiła 67 km/h, a zużycie paliwa 2,8 l./100 km.

Do czasu przeniesienia produkcji motocykli do Warszawy powstało 2000 sztuk Sokołów.