Amerykanie musieli mieć wszystko duże - motocykle, samochody, kaliber w broni strzeleckiej. Niektóre złośliwe kobiety twierdzą, że był to kompleks małego… Odkładając żarty na bok, trzeba przyznać, że coś w tym było. W armii amerykańskiej nawet to, co powinno być małe, było duże. Dobrym tego przykładem był ich motocykl desantowy z czasów II wojny światowej. Gdy w Europie Włosi zbudowali malutkiego desantowego Volugrafo Aeromoto, a Anglicy Welbike (oba można było wziąć pod pachę i pójść), Amerykanie dla sił powietrznodesantowych przygotowali dużego Cushmana 53 Airborne.

Wojska powietrznodesantowe i wyposażenie dla nich powstały w czasie II wojny światowej. Był to pionierski czas dla tych formacji. W ich tworzeniu przodowali Amerykanie, Anglicy, Włosi i Niemcy. My również mieliśmy taki oddział - 1. Samodzielną Brygadę Spadochronową, dowodzoną przez gen. Sosabowskiego.

Dwoma podstawowymi warunkami wyposażenia spadochroniarzy była jego niska waga i małe gabaryty. W przypadku motocykli desantowych też musiały być one lekkie i małe. Stworzenie takich specjalnych pojazdów najlepiej udało się Włochom (Volugrafo Aeromoto) oraz Anglikom (Welbike). Amerykanie specjalnie się tym nie przejmowali. Ich motocykl desantowy była to gabarytowo i wagowo prawdziwa "krową". 

Interesująca jest historia, związana z wyborem motocykla amerykańskich wojsk powietrznodesantowych. Po rozpisaniu rządowego konkursu, w kwietniu 1943 roku, w szranki stanęło kilka firm. Były wśród nich dwa giganty, które przedstawiły modele: Indian model 148 Extra Light M1 oraz Harley-Davidson model 125. Co ciekawe, obie firmy odpadły już w przedbiegach a do finałów przeszły dwa zupełnie inne pojazdy. Nie była to jednak bolesna porażka, bo obie wspomniane firmy pełną parą produkowały inne motocykle dla wojska.  

Kto był zwycięzcą tej rywalizacji? Niespodziewanie dla wszystkich okazał się nim skuter War Combat Motor Scooter produkcji firmy Cooper Motors z Los Angeles. Podczas testów w lutym 1944 roku dosłownie rozłożył na łopatki pozostałego na placu boju Cushmana 53 Airborne. Produkt z Zachodniego Wybrzeża, wyposażony w jednocylindrowy silnik pojemności 295 cm³ o mocy 5 KM. Był lżejszy, krótszy, bardziej ekonomiczny, zwinniejszy i szybszy od konkurenta.

Gdy członkowie komisji konkursowej udali się do Kalifornii już od progu przekonali się jednak, że firma ta nie będzie w stanie udźwignąć żadnego zamówienia rządowego.

Bezpośrednio stamtąd udali się więc niezwłocznie do stanu Nebraska i… w przegranej firmie Cushman Motor Works złożyli zamówienie na 600 egzemplarzy pierwszej serii skutera. 

Po tak dziwnie wyglądającym konkursie, w marcu 1944 roku, Cushman 53 Airborne został oficjalnie standaryzowany jako pojazd wojskowy US Army.

Istniejąca od 1903 roku "Cushman Motor Works" została założona przez braci Everetta i Clintona Cushmanów. Początkowo zajmowała się produkcją pomp, kosiarek do trawy, silników do łodzi oraz sprzętu rolniczego. W 1936 roku podjęto produkcję skuterów wyposażonych w specjalnie na ten cel skonstruowane czterosuwowe, jednocylindrowe silniki Auto - Glide.

W latach 1944 - 1945 w fabryce w Lincoln, w stanie Nebraska, wyprodukowano łącznie 4734 egzemplarze modelu Cushman 53 Airborne przeznaczonego dla amerykańskich jednostek powietrznodesantowych. Pojazd ten napędzany był jednocylindrowym, dolnozaworowym, chłodzonym powietrzem silnikiem Cushman Auto-Glide o pojemności skokowej 244 cm³ i mocy 4,6 KM. Napęd przenoszony był przez dwubiegową skrzynię biegów i dalej łańcuchem na tylne koło. Hamulec tylnego koła uruchamiany był prawym pedałem. Lewy pedał uruchamiał sprzęgło odśrodkowe. Sprzęgło wysprzęglało się samoczynnie przy niskich obrotach. Drążek zmiany biegów znajdował się pomiędzy siedzeniem kierowcy a zbiornikiem paliwa. Manetka gazu - którą należało nieco nietypowo przekręcać "od siebie" - znajdowała się po prawej stronie kierownicy. Silnik uruchamiało się kopniakiem znajdującym się po prawej stronie, który potem pozostawał w dolnej pozycji i nie przeszkadzał w jeździe. 

Skuter posiadał maksymalnie uproszczoną konstrukcję. Zbudowana z ceowników i płaskowników rama, silnik ze skrzynią biegów, siodło, kierownica i koła - tylko te części uznano za niezbędne. Pojazd nie miał żadnego oświetlenia, osłon kierowcy ani dodatkowych elementów amortyzujących. Jedyną amortyzacją były pokaźne sprężyny siodła oraz balonowe opony.

Opony o wymiarze 6.00x6 posiadały dwa rodzaje bieżnika - najczęściej spotykany szosowy oraz specjalny terenowy, oznaczony jako "Mud and snow". Rozstaw osi to 1448 mm, długość 1956 mm, szerokość 584 mm, wysokość 965 mm. Masa tego "kompaktowego maleństwa" to 115 kg. Dla porównania - angielskie desantowy motocykl Welbike ważył 32 kg. Cushman 53 Airborne rozpędzał się do 64 km/h a jego zasięg wynosił około 160 km (100 mil).

Pojazd posiadał zintegrowane zaczepy do mocowania dwóch spadochronów, umiejscowione na przodzie oraz z tyłu ramy. Hak holowniczy umożliwiał ciągnięcie przyczepki z ładunkiem moździerza M1 kalibru 81 mm lub karabinu maszynowego Browning M1917 kalibru 7,62 mm wraz z zapasem amunicji. Drugim rodzajem przyczepki była specjalna konstrukcja do przewożenia bębnów z kablem telefonicznym. 

Wyposażeniem dodatkowym pojazdu były skórzane olstra, przymocowywane do przedniego widelca. W pokrowcu tym mieścił się karabinek Garand M1 albo pistolet maszynowy Thompsona (po wyjęciu magazynka). 

Od 1944 roku wszystkie formacje US Airborne, walczące w czasie drugiej wojny światowej, użytkowały skutery Cushmana. Wymienić tutaj należy zarówno najsłynniejsze  82 oraz 101 Dywizje Powietrznodesantowe, jak i te mniej znane: 11, 13 oraz 17 Dywizje Powietrznodesantowe. Od czerwca 1944 roku skutery zastępowały sukcesywnie rowery użytkowane dotychczas przez jednostki spadochronowe i jednostki desantowane szybowcami.

Motocykle w PRL – rzecz o motoryzacji i nie tylko...

Przyjęło się powszechnie mianem „motocykle PRL” określać pojazdy produkcji krajowej: WFM, SHL, WSK, Junak. Jest to jednak wielkie uproszczenie, bo obok wspomnianych jednośladów na naszych drogach można było również spotkać kilkanaście marek motocykli importowanych: Jawa, MZ, CZ, IFA, IŻ, M-72, K-750, Panonia, Lambretta, Peugeot, a także: BMW, Triumph, Norton, BSA,AJS, Harley-Davidson i wiele innych.

O TYM WŁAŚNIE JEST TA KSIĄŻKA "MOTOCYKLE W PRL" »

Do dziś przetrwało około 200 oryginalnych, wojennych skuterów tego typu. Dzięki sprytnemu przedsiębiorcy z Teksasu liczba "spadochroniarskich" skuterów na rynku kolekcjonerskim systematycznie rośnie. Rzemieślnik ten przerabia produkowane w latach 1945 - 1947 cywilne skutery Cushman 53A na ich - znacznie bardziej cenionego na rynku kolekcjonerskim - przodka. Jest to tym łatwiejsze, że ramy i silniki obu pojazdów są nieomal identyczne a usunięcie z cywilnego modelu oświetlenia, przednich i tylnych sprężyn amortyzujących, wyprostowanie przedniego widelca oraz zamiana dwóch tabliczek znamionowych nie jest trudne technicznie.

Prezentowany tu egzemplarz pochodzi ze zbiorów jednego z warszawskich kolekcjonerów. Jest to oryginalny egzemplarz wojenny. To już druga sztuka tego pojazdu, jaka dzięki temu kolekcjonerowi trafiła do Polskie. Oba zostały sprowadzone z USA.

Prezentowany tu Cushman 53 Airborne został wystawiony na sprzedaż w warszawskim Domu Aukcyjnym Ardor. Tam też został sfotografowany:

Więcej zdjęć i możliwość kupienia motocykla Cushman 53 Airborne na stronie domu aukcyjnego Ardor >>

Tomasz Szczerbicki
Dziennikarz i autor książek: tomasz-szczerbicki.pl