Wszystko zaczęło się w roku 1885, kiedy to Gottlieb Daimler, w celu sprawdzenia silnika spalinowego - swojego nowego wynalazku - wmontował go w ramę drewnianego wehikułu podobnego do dzisiejszego roweru. Tak powstał pierwszy motocykl.

Był to przypadkowy wynalazek. Daimler myślał o stworzeniu czterokołowego powozu napędzanego silnikiem spalinowym, a ów "motocykl" miał posłużyć tylko testom jednostki napędowej. Jego twórca nie przypuszczał nawet, że zasadnicze cechy konstrukcyjne: silnik spalinowy umieszczony centralnie w ramie między kołami o jednakowej średnicy, pionowy cylinder i napęd tylnego koła - przetrwają w motocyklach ponad 120 lat.

Jako pierwsza na świecie seryjną produkcję motocykli z silnikami spalinowymi rozpoczęła w 1894 roku niemiecka firma Hildebrand & Wolfmuller.

W Ameryce, po pierwszych próbach stworzenia motocykla z silnikiem parowym, zaczęto konstruować jednoślady z silnikami spalinowymi. Za "ojca" amerykańskiego motocykla uznaje się E. J. Penningtona, który w latach 1893 - 1895 zbudował kilka prototypowych pojazdów jednośladowych napędzanych dwucylindrowym silnikiem ułożonym poziomo. Seryjne wytwarzanie motocykli rozpoczęto w USA w roku 1898. Firma "Metz" z Waltham w stanie Massachusetts rozpoczęła produkcję motocykli Orient-Aster, wyposażanych w silniki Aster, będące kopią francuskiej jednostki napędowej.

Ważnym etapem w historii motocykli był trójkołowy francuski pojazd De Dion-Bouton, który powstał w 1896 roku. Mimo że miał trzy koła, historycy klasyfikują go jako motocykl. Ze względu na swą udaną konstrukcję, cieszył się bardzo dużą popularnością zarówno w Europie, jak i w Ameryce. Na podstawie licencji był produkowany w wielu krajach, w tym nawet w Rosji.

Na przełomie XIX i XX wieku w Europie funkcjonowało już kilkudziesięciu wytwórców motocykli. W tym okresie pojawiło się wiele znanych firm, które odegrały bardzo ważną rolę w historii motocyklizmu. Powstały lub zajęły się produkcją motocykli takie znane firmy jak: Bianchi (1897 r.), Ariel (1898 r.), Sarolea (1898 r.), Matchless (1899 r.), Peugeot (1899 r.), Indian (1901 r.), Norton (1901 r.), NSU (1901 r.), FN (1902 r.), Triumph (1902 r.), Wanderer (1902 r.), Harley-Davidson (1903 r.), Husqvarna (1903 r.), Puch (1903 r.), Victoria (1903 r.), BSA (1906 r.).

Nowe konstrukcje powstawały głównie w Anglii, Francji i Niemczech, gdzie prawie wszystkie wytwórnie rowerów uruchomiły również produkcję motocykli. Nowy przemysł rozwijał się prężnie. Do 1905 roku w samej tylko Wielkiej Brytanii zarejestrowanych było ponad 25 000 motocykli.

Motocykle w PRL - rzecz o motoryzacji i nie tylko...

Przyjęło się powszechnie mianem "motocykle PRL" określać pojazdy produkcji krajowej: WFM, SHL, WSK, Junak. Jest to jednak wielkie uproszczenie, bo obok wspomnianych jednośladów na naszych drogach można było również spotkać kilkanaście marek motocykli importowanych: Jawa, MZ, CZ, IFA, IŻ, M-72, K-750, Panonia, Lambretta, Peugeot, a także: BMW, Triumph, Norton, BSA,AJS, Harley-Davidson i wiele innych.

O TYM WŁAŚNIE JEST TA KSIĄŻKA "MOTOCYKLE W PRL" »

Konstrukcje nowego pojazdu jednośladowego rozwijały się bardzo szybko. Wzrastały moce, sprawność, uniwersalność zastosowania i prędkość maksymalna. Stało się to inspiracją do militarnego zastosowania motocykla. W pierwszych latach XX wieku niektóre armie rozpoczęły systematyczne testy tych pojazdów. Przykładem jest armia belgijska, która po udanych próbach czterocylindrowego motocykla FN, w 1908 roku zatwierdziła go oficjalnie do wyposażenia.

Proces adaptacji motocykli do służby wojskowej zdynamizował się wyraźnie ok. 1912 roku. Sytuacja polityczna w Europie dawała niemal pewność zbliżającego się konfliktu zbrojnego. To już nie były poligonowe testy nowinki technicznej, tylko regularne poszukiwanie odpowiedniego pojazdu dla potrzeb danej armii.

W lipcu 1914 roku wybuchła I wojna światowa. Już od pierwszych lat XX wieku Europa była jak wielka bomba, której potrzebna była jedna iskra, aby wybuchła. Na taki stan rzeczy składały się konflikty interesów wielkich europejskich mocarstw oraz dążenia narodowowyzwoleńcze licznych ujarzmionych narodów, w tym Polski.

Pierwsza wojna światowa była konfliktem przełomowym w historii świata i w zapoczątkowaniu nowych form walki. Po raz pierwszy na szeroką skalę użyto wtedy gazów bojowych, samochodów opancerzonych, czołgów oraz wszelkich pojazdów mechanicznych, napędzanych silnikami spalinowymi. Był to pierwszy prawdziwy sprawdzian praktycznego zastosowania motocykli.

W czasie I wojny światowej motocykle spełniały trzy podstawowe zadania. Były szybkim i sprawnym środkiem transportu dla kurierów i zwiadowców. W owym czasie, przy braku sprawnego bezprzewodowego kontaktu radiotelefonicznego, motocykle były niemal idealnym środkiem transportu dla żołnierzy służb sztabowo-kurierskich i rozpoznawczych. Kolejnym zastosowaniem motocykla było wspieranie działań bojowych piechoty. Do tego celu używano ciężkich motocykli z wózkiem bocznym, będących ruchomymi punktami ogniowymi z zamontowanym, na ramie lub nadwoziu wózka bocznego, karabinem maszynowym. Trzecim przeznaczeniem motocykla w czasie I wojny światowej był transport amunicji i innych środków potrzebnych walczącym oddziałom oraz ewakuacja rannych. Odbywało się to na specjalnych platformach zbudowanych na ramie wózka bocznego.

W czasie I wojny światowej większość armii starała się wykorzystywać motocykle rodzimej konstrukcji i produkcji. Jeden z wyjątków stanowiła armia Rosji carskiej, która z powodu braku własnego przemysłu motoryzacyjnego, dla celów wojskowych, używała importowanych motocykli angielskich: Douglas, Rover, Premier, Royal-Enfield, Rudge, Sundbeam i Clyno oraz kilku marek francuskich i amerykańskich. Armia Wielkiej Brytanii i jej sojusznicy używali przeważnie motocykli angielskich: Ariel, BSA, Clyno, Douglas, P&M, Royal-Enfield, Rudge, Scott, Sunbeam, Triumph. Francuzi, oprócz motocykli angielskich dosiadali również własnych: Peugeotów, Terrotów i Rene Gillet. Belgowie używali rodzimych motocykli FN. W 1917 roku, po przystąpieniu do wojny Stanów Zjednoczonych, do Europy trafiły amerykańskie motocykle: Cleveland, Excelsior, Yale, Harley-Davidson i Indian.

Przeciwnicy z drugiej strony frontu używali głównie motocykli niemieckich: Brennabor, Dürkopp, NSU, Wanderer oraz produkowanych w fabrykach wielonarodowych Austro-Węgier: Laurin&Klement, Puch i Walter.

W czasie I wojny światowej, po obu stronach frontu wykorzystywano kilkadziesiąt tysięcy motocykli różnych marek i typów. Było to już masowe i planowe wykorzystanie motocykli do celów militarnych. Jednoślady używane przez wojsko w tamtym okresie były przeważnie "zmilitaryzowanymi" wersjami modeli cywilnych. Często to "zmilitaryzowanie" ograniczało się tylko do malowania na zielony, wojskowy kolor.

Tomasz Szczerbicki
Dziennikarz i autor książek: tomasz-szczerbicki.pl