To mój 101 artykuł opublikowany na portalu Ścigacz.pl. Dało mi to trochę do myślenia. W poprzednich 100 prezentowałem różne tematy historyczne dotyczące głownie pojazdów. Dziś chciałbym przypomnieć ludzi i poszukać ich potomków, aby oni opowiedzieli historię motocyklowej pasji swoich rodziców, dziadków czy kuzynów.

W przedwojennej Polsce funkcjonowało kilkadziesiąt różnych klubów motocyklowych, ale najważniejsze - najbardziej aktywne, najbardziej utytułowane - były dwa: warszawski Polski Klub Motocyklowy i poznańska Unia. Właśnie Unii chciałbym poświecić ten artykuł. Jest to klub, który istnieje do dziś, a przez lata w swych szeregach miał najlepszych polskich motocyklistów, że wspomnę tylko Jerzego Mielocha i Ryszarda Mankiewicza.

Poznański klub Unia (Towarzystwo Sportowe Unia) powstał jako organizacja ogólnosportowa. Początkowo dominowały tam dyscypliny lekkoatletyczne i piłka nożna. Sekcja motocyklowa klubu Unia (Towarzystwa Sportowego Unia) powstała w 1924 roku.

Po raz pierwszy o klubie Unia, w kontekście motocyklowym, można było szerzej usłyszeć w 1925 roku, gdy był on jednym z inicjatorów utworzenia Polskiego Związku Motocyklowego, czyli nadrzędnej ogólnopolskiej organizacji motocyklowej. Historia początków Polskiego Związku Motocyklowego jest bardzo pogmatwana, bo taka sama inicjatywa niezależnie zrodziła się mniej więcej w tym samym czasie w Katowicach i Warszawie.

Kilka słów o nazewnictwie, gdyż może ono powodować pewien zamęt. Pierwszym tworem był, powstały w 1924 roku, Oddział Motocyklowy Towarzystwa Sportowego Unia. W rzeczywistości była to sekcja klubu ogólnosportowego. Na początku 1935 roku zdecydowano o odłączeniu się, zlikwidowaniu "Oddziału Motocyklowego" i powołaniu odrębnej, niezależnej organizacji - "Motoklubu Unia". Tak to wyglądało formalnie. Przez lata w wielu publikacjach prasowych, w sposób nie do końca zgodny ze stanem faktycznym, używano przemiennie nazw: Odziała Motocyklowy Towarzystwa Sportowego Unia, klub Unia, Motoklub Unia. Jest to ważne, abyście mieli świadomość, że trzy powyższe nazwy to jeden i ten sam twór faktyczny. Dla ułatwienia, w dalszej części tej opowieści, będę dla wszystkich etapów historii tej organizacji używał uniwersalnie określenia: "klub Unia".    

Od połowy lat 20. zawodnicy poznańskiego klubu Unia brali udział w prawie wszystkich ważnych zawodach sportowych. Wielu z nich było mistrzami Polski. Członkiem Unii był także "etatowy" polski rekordzista szybkości - Michał Nagengast. Wieloletnim członkiem Unii był również Stefan Malcherek, poznański konstruktor silników spalinowych i przez pewien czas producent małych "setek" nazywanych od inicjałów twórcy - SM.

Tak jak już wspomniałem powyżej, po dziesięciu latach funkcjonowania jako sekcja motocyklowa ("Oddział Motocyklowy") sportowego klubu Unia, poznańscy motocykliście zdecydowali się na niezależność. Odłączyli się od klubu Unia tworząc nowy, niezależny byt - "Motoklub Unia". Lata 1935 - 1939 były w klubie Unia czasem organizowania się w nowych realiach, czyli jako klub niezależny, samostanowiący. Okazało się, że wymagało to sporo pracy. W latach 1937 - 1939 roku zarząd klubu Unia składał się z: Tadeusza Zolla (prezes), Adama Paczkowskiego, Tadeusza Tyrała, Leonarda Kościelskiego, Ignacego Lemańskiego. Ten ostatni był również przewodniczącym Komisji Sportowej.

Poznański klub Unia organizował wiele imprez sportowych, turystycznych i rekreacyjnych, lokalnych i ogólnopolskich. Największą sławę dały mu jednak motocyklowe wyścigi na trawie o "Złoty Kask". Zawody te wielokrotnie rozgrywane były jako międzynarodowe.   

Motocykle w PRL - rzecz o motoryzacji i nie tylko...

Przyjęło się powszechnie mianem "motocykle PRL" określać pojazdy produkcji krajowej: WFM, SHL, WSK, Junak. Jest to jednak wielkie uproszczenie, bo obok wspomnianych jednośladów na naszych drogach można było również spotkać kilkanaście marek motocykli importowanych: Jawa, MZ, CZ, IFA, IŻ, M-72, K-750, Panonia, Lambretta, Peugeot, a także: BMW, Triumph, Norton, BSA,AJS, Harley-Davidson i wiele innych.

O TYM WŁAŚNIE JEST TA KSIĄŻKA "MOTOCYKLE W PRL" »

Pierwszy motocyklowy wyścig na trawie klubu Unia odbył się w 1931 roku w Poznaniu. W następnych roku impreza ta otrzymała nazwę: wyścig o "Złoty Kask". Do wybuchu II wojny światowej stała się jednym z najważniejszych wydarzeń sportowych w naszym kraju.

Po zakończeniu II wojny światowej, już w 1945 roku reaktywowano motocyklowy klub Unia, a rok później wyścigi o "Złoty Kask". W pierwszych latach powojennej historii tych zawodów najczęściej - aż sześciokrotnie - wygrywał je Jerzy Mieloch. Wyścigi motocyklowe na trawie klubu Unia rozgrywane były w latach 50. i 60. i później. Na regularności kolejnych edycji miała wpływ kondycja finansowa klubu oraz zmieniająca się lokalizacja zawodów.

Po wojnie klub Unia rozszerzy pole swojego działania na całą Wielkopolskę. W każdym większym mieście tego regiony powstawały oddziały tego klubu. Cała motocyklowa Wielkopolska była skupiona w Unii.

Oprócz rywalizacji sportowej w Unii odbywała się również rywalizacja turystyczna. Najaktywniejsi motocykliście tego klubu w celach turystycznych przejeżdżali w sezonie średnio ok. 2000 - 3500 km.

W latach 50. członkiem klubu Unia stał się Ryszard Mankiewicz. Po przedwczesnej śmierci Jerzego Mielocha właśnie Mankiewicz stał się nową gwiazdą tego klubu. Do dziś jest on chyba jedynym Polakiem, który z tak dużymi sukcesami startował w wyścigowych motocyklowych Mistrzostwach Świata i znalazł się w pierwszej dziesiątce klasyfikacji generalnej tej rywalizacji.

Spróbujmy spojrzeć na tę historię poprzez osobiste losy ludzi, którzy współtworzyli klub Unia i jego oddziały. Tu apel do Was - może ktoś z Waszej rodziny był kiedyś członkiem Unii. Może w archiwach rodzinnych zachowały się dokumenty lub fotografie z tym związane. Może odkryjecie nieznany wątek historii Waszej rodziny. Publikujemy tu listę członków klubu Unia z 1938 roku. Może któraś osoba wyda Wam się znajoma. W powojennej historii, za sprawa licznych oddziałów, liczba członków Unii było to kilkaset osób.    

Tomasz Szczerbicki
Dziennikarz i autor książek: tomasz-szczerbicki.pl