Od końca lat 70. do połowy lat 90. marzenie wielu młodych chłopców i niektórych dziewcząt. To właśnie wtedy na liście komunijnych, urodzinowych czy gwiazdkowych prezentów rower Wigry czy zegarek Poliot zastąpiła motorynka. Dla wielu było to pierwsze zetknięcie z silnikowym jednośladem.   

W latach 60. i 70. modnymi stawały się bardzo małe gabarytowo motorowery. Jednym z najbardziej znanych była Honda Dax, której produkcja rozpoczęto w 1969 roku. W niedługim czasie na cały świece powstało sporo podobnych konstrukcji. Polscy specjaliści od motorowerów, znający światowe trendy, już na początku lat 70. rozpoczęli prace nad podobnym pojazdem.

Bardzo zgrabne motorynki powstawały amatorsko w naszym kraju już na przełomie lat 50. i 60. Ich konstrukcje nie były tajemnicą, szeroko opisywano je w prasie (np. "Motorze", "Młodym Techniku" czy "Horyzontach Techniki"). W 1962 roku redakcja "Motoru" ogłosiła konkurs na najlepszą polską motorynkę, na który zgłoszono kilkadziesiąt pojazdów. Wspomniany konkurs i jego wyniki zainspirowały również innych twórców. Choć inicjatywa "Motoru" była skierowana do amatorów, wśród powstały wówczas motorynek nie brakowało konstrukcji bardzo przemyślany technicznie i wykonanych z dużą starannością.    

W 1971 roku Tomasz Krajewski skonstruował składany motorower o nazwie Mamut, wyposażony w silnik motorowerowy S38B z Nowej Dęby. Pojazd prezentowany był publicznie w Instytucie Wzornictwa Przemysłowego, gdzie zapoznali się z nim również konstruktorzy z bydgoskiego Rometu. Kilkanaście miesięcy później, już na zlecenie Rometu, w oparciu o koncepcję Mamuta, powstał projekt składanego motoroweru, ze zmianami dotyczącymi zbiornika paliwa, kierownicy i siedzenia oraz z zastosowaniem nowego silnika 023. Projekt ten nie wszedł do produkcji seryjnej, lecz stał się bazą dla dalszych prac konstrukcyjnych. Finałem była pierwsza rometowska motorynka, która ukazał się w 1978 roku i była produkowana seryjnie.

Motorowery w PRL – rzecz o motoryzacji i nie tylko...

Przedwojenna historia to krajowe „setki”, które były ówczesnymi motorowerami. Pamiętne marki: SHL, Podkowa, Niemen, Perkun, Wul-Gum oraz spora gama pojazdów zagranicznych. Powojenna historia motorowerów rozpoczęła się zaś w 1956 roku od modeli Ryś i Żak. Niedługo po nich pojawiły się pierwsze Komary. W kolejnych latach to właśnie motorowery były najliczniej produkowanymi pojazdami silnikowymi w naszym kraju. Każdego roku na rynek trafiało ich 150–200 tysięcy. Krajową produkcję wspierał import między innymi takich marek jak Simson czy Jawa.

O TYM WŁAŚNIE JEST TA KSIĄŻKA "MOTOROWERY W PRL" »

Motorower Romet 50 M-1 Pony, popularna motorynka, zadebiutował na rynku w 1978 roku. Z miejsca stał się produktem masowo pożądanym. Pierwszy model rometowskiej motorynki (M-1) miał silnik typu 022 produkcji Zakładów Metalowych DEZAMET w Nowej Dębie. Mimo niewątpliwie nowoczesnej i modnej konstrukcji podwozia, motorynka M-1 miała kilka archaicznych rozwiązań, jak chociażby ręczną zmianę biegów (w manetce), czy siodełko typu rowerowego.      

Trzon konstrukcji motorynki Romet 50 M-1 stanowiła rurowa rama, zawieszenie przednie teleskopowe o skoku 65 mm, zawieszenie tylne na wahaczu wleczonym i amortyzatorach teleskopowych o skoku 50 mm. Siodło było jednoosobowe typu rowerowego o regulowanej wysokości. Długość pojazdu wynosiła 1320 mm, a waga 40 kg. Po złożeniu kierownicy motorynka mieściła się w bagażniku średniej wielkości samochodu osobowego.

Konstrukcja podwozia motorynki M-1 była uniwersalna. Stawało się to przyczyną nie planowanych, chwilowych zmian konstrukcji bazowej. W kilku seriach motorynek M-1, z powodu braku silników (przesyłanych przez kooperanta), zamontowano silniki S38B.

Pamiętam, a był to czas naszych Pierwszych Komunii Świętych, że marzyliśmy, aby w prezencie dostać właśnie motorynkę, a nie standardowy rower Wigry. W tych marzeniach jednak motorynka miała mieć już "kwadratowy" silnik, bo te z silnikami S38B wyglądały - jak to wtedy mawialiśmy - "obciachowo". Parametru obu silników były zbliżone, lecz dla wielu osób liczyła się wizualna nowoczesność, a taką niósł "kwadratowy" silnik. Dość dużą wadą dla nas - wówczas młodocianych pasjonatów motoryzacji - był brak prędkościomierza w motorynce.     

Na początku lat 80. rozpoczęto produkcję motorynki Romet 50 M-2 Pony. W tym modelu wyeliminowano rażące archaizmy pierwszej wersji. M-2 miał silnik 023 z nożna zmianą biegów, a siodełko typu rowerowego zastąpiono podłużną kanapą.

W 1984 roku przyszła kolejna zmian. Pojawiła się motorynka Romet 50 M-3 Pony. W stosunku do poprzedniej wersji wprowadzono kilka drobnych zmian kosmetycznych. W układzie napędowym zmieniono zaś silnik na model 025.

Według danych fabrycznych motorynki wersja M-1 produkowane były w latach 1978 - 1980, wersja M-2 w latach 1980 - 1984, a wersja M-3 w latach 1984 - 1989. Nieco inaczej wyglądała sprawa z ich sprzedażą. Zapasy magazynowe producenta i dziwna polityka sprzedawców detalicznych (np. Polmozbyt, GS Samopomoc Chłopska) powodowały, że opóźnienie pomiędzy wyprodukowaniem a pojawieniem się w sklepie sięgało czasami nawet 2 lat. To ówczesne zjawisko powoduje dziś niekiedy dyskusje na temat granicznych dat produkcji poszczególnych modeli motorynek. 

W 1988 roku pojawił się kolejny model motorynki - Romet 301 Pony. Najbardziej widoczną zmianą był nowy, kanciasty zbiornik paliwa, podobny do tego jaki montowany był w Rometach 780 Kadet. Inne zmiany (np. niewielkie wydłużenie ramy) były niezauważalne. Ogólna koncepcja "polskiej motorynki" pozostawał niezmieniona. Romet 301 Pony produkowany był do 1994 roku.  

Tomasz Szczerbicki
Dziennikarz i autor książek: tomasz-szczerbicki.pl