Przejścia dla pieszych są powszechnym elementem infrastruktury drogowej. Piesi muszą gdzieś przekraczać jezdnię, więc dla ich bezpieczeństwa wyznacza się przejścia, specjalnie je oznacza znakami pionowymi i poziomymi. Jednak nie zawsze piesi i kierujący pojazdami, zachowują się w tych miejscach właściwie.

Przypomnijmy sobie, jakie przepisy mamy obecnie - premier Morawiecki ogłosił niedawno rozpoczęcie prac nad zmianami w przepisach, ale ze sprawdzonego źródła wiemy, że prace polegają na uporządkowaniu redakcyjnym istniejących przepisów i sformułowaniu ich tak, żeby dyskutanci mieli mniejsze pole do falandyzacji.

Ustawa prawo o ruchu drogowym, obowiązująca obecnie, w kilku miejscach zawiera precyzyjne zapisy, dotyczące kierujących i pieszych:

Art. 13. 1. Pieszy, przechodząc przez jezdnię lub torowisko, jest obowiązany zachować szczególną ostrożność oraz (…)  korzystać z przejścia dla pieszych. Pieszy znajdujący się na tym przejściu ma pierwszeństwo przed pojazdem.

Art. 14. Zabrania się:
1) wchodzenia na jezdnię:
a) bezpośrednio przed jadący pojazd, w tym również na przejściu dla pieszych,

Art. 26. 1. Kierujący pojazdem, zbliżając się do przejścia dla pieszych, jest obowiązany zachować szczególną ostrożność i ustąpić pierwszeństwa pieszemu znajdującemu się na przejściu.

Art. 2.22)
22) szczególna ostrożność - ostrożność polegającą na zwiększeniu uwagi i dostosowaniu zachowania uczestnika ruchu do warunków i sytuacji zmieniających się na drodze, w stopniu umożliwiającym odpowiednio szybkie reagowanie;

Czytając przepisy ustawy, widzimy wyraźnie, że obowiązki obu stron (kierującego pojazdem i pieszego) są określone jednoznacznie i precyzyjnie. Obie strony mają obowiązek zachować szczególną ostrożność, czyli zwiększyć uwagę i zachować się tak, żeby móc skutecznie reagować na to, co się na drodze dzieje. W dwóch miejscach (art. 13 i art. 26) mamy zapis expressis verbis, że pieszy na przejściu pierwszeństwo ma przed pojazdem. Na wszelki wypadek ustawodawca mądrze zapisał w obowiązkach pieszego nie tylko obowiązek korzystania z przejść (lex generali), ale także zakaz wchodzenia pod koła - nawet na przejściu zabrania się wejścia pod jadący pojazd. Niestety, wielu kierujących pojazdami podchodzi dość dziecinnie do swoich obowiązków, uważając, że to tylko pieszy ma uważać i tylko po stronie pieszego są obowiązki, zaś oni mogą pędzić przez przejście.
Dla nich mamy zapis rozporządzenia w sprawie znaków i sygnałów drogowych, które od wielu lat wyraźnie doprecyzowuje obowiązki kierujących pojazdami:

§ 47.4
Kierujący pojazdem zbliżający się do miejsca oznaczonego znakiem D-6, D-6a albo D-6b jest obowiązany zmniejszyć prędkość tak, aby nie narazić na niebezpieczeństwo pieszych lub rowerzystów znajdujących się w tych miejscach lub na nie wchodzących lub wjeżdżających.

Nasuwa się kilka pytań

1)    Czy zatrzymanie pojazdu jest zmniejszeniem prędkości?
- Tak - jest zmniejszeniem prędkości do zera.

2)    Kiedy pieszy jest wchodzący na przejście?
- Ano wtedy, kiedy wchodzi…

3)    Czym jest trafienie pieszego na przejściu?
Na pewno jest nieustąpieniem pieszemu.

4)    Czym jest przepędzenie pieszego z przejścia?
- Jest co najmniej narażeniem na niebezpieczeństwo.
- Jest na pewno nieustąpieniem pierwszeństwa.

Czy powyższy przepis z rozporządzenia jest sprzeczny z zapisami ustawy?
Nie - on jedynie uzupełnia zapisy ustawowe.

Jak się należy zachowywać, gdy kierujemy pojazdem i zbliżamy się do przejścia dla pieszych?
Zwyczajnie przygotować się na zatrzymanie, aby pieszym ustąpić.

Często odzywają się kierowcy, którzy zwyczajnie nie nadają się do uczestnictwa w ruchu drogowym - mają pretensje, że pieszy wszedł im na przejście, a przecież nie powinien… Cóż, od tego co kto powinien zrobić, a czego nie zrobił, jest policjant, prokurator i sąd.

Każdy z nas ma obowiązek pilnować swoich obowiązków. Nasze prawo jest oparte na prawie rzymskim, więc w razie wypadku każdy uczestnik zdarzenia będzie odpytywany ze swoich obowiązków, a nie z obowiązków adwersarza. Jeśli trafimy pieszego na przejściu, to znaczy, że my jemu nie ustąpiliśmy. I właśnie za to odpowiemy. Czy pieszy odpowie za wejście pod jadący pojazd, to jest inna sprawa - czasem nie ma możliwości odpowiedzieć…

Odpowiedzmy sobie na poniższe pytania:

- Jak zachowuję się, gdy zbliżam się do skrzyżowania dróg równorzędnych?

- Dlaczego tak się zachowuję?

Zaciekłym przeciwnikom ustępowania pieszym stawiam pytanie pomocnicze, licząc na ich autorefleksję:
- Czy byli kiedykolwiek pieszym w kraju kultury germańskiej lub skandynawskiej?

Jakoś w Wiedniu czy nadbałtyckiej Carlskronie wystarczy podejść do przejścia dla pieszych, by pojazdy się zatrzymały. Wolę takie maniery w ruchu drogowym, niż te powszechne w krajach, gdzie pisze się cyrylicą…
Prawdą jest, że infrastruktura drogowa nie sprzyja niskiej wypadkowości, bo urządzanie przejścia dla pieszych bez sygnalizacji świetlnej w miejscu, gdzie mamy więcej niż po jednym pasie dla obu kierunków ruchu, jest zwyczajnie głupie i świadczy o nieprzygotowaniu fachowym urzędników, odpowiedzialnych za drogi. Brakuje doświetlenia przejść i ich okolic, brakuje sygnalizacji świetlnej. Jednak najbardziej brakuje myślenia - jeśli pieszy włazi na przejście bez upewnienia się, czy pojazd go nie przejedzie, to głupio zginie. Niestety tych, co głupio zginęli, jest corocznie sporo. Tak samo problem z myśleniem ma wielu kierowców - widzą oznakowanie pionowe i poziome przejścia, jednak nie zwalniają i są zdziwieni, że nagle mają pieszego na masce…

Co wynika z taryfikatora mandatów? Ano ciekawa to lektura:
- kierującemu pojazdem za nieustąpienie pieszemu na przejściu grozi mandat w wysokości 350 zł,

- pieszemu za wejście pod jadący pojazd grozi 50 zł na przejściu dla pieszych i 100 zł w innych miejscach.

Przypominam, że mówimy o wykroczeniu, czyli nikt nie odniósł obrażeń na okres dłuższy niż siedem dni. W większości zdarzeń, do których dochodzi na przejściu dla pieszych, kończy się postępowaniem prokuratorskim. I nie ma co liczyć po cichu na wyrok łaskawy, jak w jednostkowych przypadkach opisywanych w mediach, choćby dlatego, że łagodne wyroki są jednostkowe…

Pytałem kiedyś Polaka mieszkającego w Austrii, na czym polega fenomen zatrzymujących się pojazdów, gdy pieszy podchodzi do przejścia. Popatrzył na mnie szeroko otwartymi oczętami i powiedział po chwili:
- Jak chcesz ustąpić pieszemu na przejściu, jeśli się nie zatrzymasz? Jeśli pieszego trafisz, to znaczy, że nie ustąpiłeś, a pieszy na przejściu pierwszeństwo ma. Proste…

Podsumowując:
- Kierujący pojazdem, zbliżając się do przejścia dla pieszych o ruchu niekierowanym, ma zatrzymać pojazd, jeśli przy przejściu są ludzie oczekujący na możliwość przejścia przez jezdnię,

- Pieszy oczekujący na możliwość wejścia na przejście ma czekać, aż pojazd się zatrzyma.

- Jeśli obie strony dopilnują swoich obowiązków, to nie będzie wypadku.

- Jeśli jedna ze stron dopilnuje swoich obowiązków, to też nie weźmie udziału w wypadku.

- Jeśli obie strony nie myślą o bezpieczeństwie własnym i innych uczestników ruchu, to wypadek mamy gwarantowany…

- Zakaz zatrzymywania nie ma nic do rzeczy, bo pieszy przy przejściu jest warunkiem ruchu drogowego, który jest ważniejszy niż wspomniany zakaz.

- Tym, którzy się nie zatrzymują, żeby pieszego nie zabił pojazd na pasie sąsiednim, zadam pytanie: lepiej samemu trafić tego pieszego, jeśli on nie myśli i wejdzie pod koła?

Tomasz Kulik,

mechanik pojazdów samochodowych, instruktor motocyklowy (kulikowisko.pl), były kierowca JW GROM