Obniżanie cen paliwa na stacjach przez obniżanie stawki VAT coraz bardziej przypomina zawracanie wody w Wiśle przy pomocy kija. W 10 dni od momentu odpalenia tarczy antyinflacyjnej ceny wzrosły już o kilka procent.

Cena benzyny na stacjach stała się kolejnym bastionem walki politycznej. Tuskowi brakowało przycisków do obniżania cen w sklepach, więc premier Morawiecki takie przyciski stworzył. Jednak to, co dzieje się za przyciskiem, staje się coraz bardziej kłopotliwe. Działanie rządu z pozoru nas ucieszyło, bo im niższa cena benzyny na stacjach, tym lepiej. Oczywiście pozostaje pytanie, jak rząd załata dziurę w budżecie po spadku przychodów z VAT od paliwa, jednak tym na razie mało kto się martwi. Celebrujemy liczby na dystrybutorach, a w mediach na początku lutego można było nawet znaleźć wiadomości na temat "euforii" Polaków z tego płynącej.

Jednak VAT nie jest dominującym podatkiem w cenie paliwa. Dużo wyższy udział ma w nim akcyza, której stawka w Polsce wynosi 1,43 zł za każdy litr benzyny. Co więcej, podatek VAT w wysokości 23% został wprowadzony w roku 2010 tymczasowo. Jego stawka wynosiła wcześniej 22%. Ta tymczasowość trwa do dzisiaj, pomimo zmiany ugrupowań politycznych za sterem w roku 2015.

Pandemia koronawirusa spowodowała bardzo duże wydatki rządów na całym świecie, by ratować przedsiębiorstwa przed upadłością w czasie lock downów. Rządy, już wcześniej bardzo zadłużone - działające na budżetach z deficytem - nie miały oczywiście tych pieniędzy i musiały wprowadzić je do obrotu, uprzednio je pożyczając. Jako że ostatecznym pożyczkodawcą jest bank centralny, który nowo pożyczone pieniądze zapisuje w swoim bilansie, więc ogromna część wprowadzanych na rynek pieniędzy to były pieniądze nowe, powstałe w wyniku zapisów księgowych banków centralnych (już nawet nie w wyniku drukowania ich na drukarkach, bo dla takiej działalności ograniczeniem byłaby dostępność papieru). Pieniędzy przez ostatnie 2 lata pojawiło się więc bardzo, bardzo dużo. Bilans banku amerykańskiego przez moment rósł w tempie 30 MILIARDÓW dolarów DZIENNIE! Polski rząd chwalił się emisjami na poziomie 30 miliardów złotych, ale w skali miesiąca. Po dwóch latach na rynku przybyło więc około 300 miliardów złotych w Polsce, a w przypadku banku amerykańskiego jest to około 6 BILIONÓW dolarów (sześciu tysięcy miliardów dolarów). A co ze złożami ropy? Okazało się, że w tym czasie nie tylko nie przybyło tych złóż, ale wręcz ubyło, bo te istniejące były cały czas eksploatowane. Dodatkowo przemysł naftowy jest w dużej mierze oligopolistyczny. Działają na nim nie tysiące konkurencyjnych firm, ale lokalne monopole. Największym producentem ropy jest Arabia Saudyjska, rządzona tak naprawdę przez dwie rodziny królewskie (jedna pełni funkcję religijną, a druga administracyjną dla tego kraju). Arabii nie ustępuje Rosja, w której też bardzo silną pozycję odgrywa prezydent, a kwestie wolnego rynku i demokracji cały czas są przedmiotem dyskusji. Jeżeli popatrzymy na przemysł petrochemiczny, to tu również mamy do czynienia z kilkoma globalnymi korporacjami. Nawet na naszym lokalnym rynku głośno jest ostatnio o fuzji Orlenu z Lotosem. To, czy dwie kontrolowane przez państwo firmy były kanonem konkurencji w ekonomii, można poddawać w wątpliwość, jednak fuzja i powołanie do życia jednego podmiotu na pewno nie jest krokiem w kierunku liberalizacji rynku produkcji paliw i zaostrzenia na nim konkurencji. 

Co z tego wszystkiego wynika? 1 lutego rząd obniżył VAT na paliwa. Cena benzyny miała spaść do około 5 zł za litr. Jak było w rzeczywistości? Najłatwiej do sprawdzić na archiwalnych zdjęciach z tego okresu, gdy dumny premier robił sobie zdjęcia na tle ceny 5,19 zł za litr. To było 11 dni temu. Jak jest dzisiaj? Od początku lutego, czyli od momentu odpalenia przez rząd antyinflacyjnej bomby, cena paliwa w hurcie podrożała o kilka groszy. Podstawowym czynnikiem jest tutaj wzrost ceny ropy na światowych giełdach, windujący koszt tego podstawowego surowca do produkcji paliwa do poziomu blisko 100 dolarów za baryłkę (1 baryłka to 195 litrów). To oznacza, że cena samego surowca do produkcji paliwa to w tej chwili około 2,3 zł. Reszta to oczywiście marże i podatki. 11 lutego cena paliwa u lokalnego dostawcy w Polsce, w firmie Orlen, to około 5,26 zł za litr. Po tyle paliwo kupują stacje. Diesel kosztuje hurtowo w Orlenie 5,39 zł, co ciekawe jest to cena wyższa od ceny detalicznej, więc albo stacje wyprzedają jeszcze zapasy kupione wcześniej po niższych cenach, albo po prostu dopłacają do sprzedaży tego paliwa. Od 5 tygodni cena paliwa w hurcie systematycznie rośnie, a to oznacza, że w przyszłości czekają nas kolejne podwyżki na stacjach. W tej chwili tempo wzrostu cen jest na poziomie około 8 groszy na litrze na tydzień.

Żeby zilustrować to zjawisko w praktyce, w dniu dzisiejszym udaliśmy się na dwie stacje benzynowe, jedną polską, drugą należącą do brytyjskiego koncernu BP. Widać wyraźnie, że ceny wszystkich paliw w ciągu ostatnich 10 dni zdrożały. Widać też, ze uwaga wszystkich jest skupiona na najbardziej popularnej benzynie Pb 95, której cena, chociaż rośnie, to wciąż jest na wyraźnie niższym niż pod koniec stycznia poziomie. Jednak patrząc na cenę innych rodzajów paliwa, w tym benzyny Pb 98 widać, że bliżej im do głośnych w grudniu 6 zł, niż do obiecywanych przez premiera 5 zł. Pomimo zdecydowanych działań rządu paliwo wciąż drożeje. Dlatego warto tankować i jeździć teraz, bo w przyszłości powinno być jeszcze drożej.