Dziś zaglądamy do układu hamulcowego. Wymiana płynu hamulcowego, choć prosta, często jest niestety zaniedbywana

Wymiana płynu hamulcowego, choć prosta, często jest niestety zaniedbywana. To bardzo niepokojąca obserwacja, jaką miałem okazję odnotować w przypadku wielu używanych motocykli w naszym kraju. Póki sprzęt jeździ i hamulce działają, nikt specjalnie nie zwraca uwagi, co dzieje się z płynem hamulcowym.

Warto jednak wiedzieć, iż płyn hamulcowy zużywa się równie szybko jak olej silnikowy. Nie tylko z uwagi na pracę elementów układu hamulcowego, ale przede wszystkim z uwagi na swoją higroskopijność, czyli powinowactwo do wody i łatwe łącznie się z nią. Dodatek zaledwie 1 % wody może spowodować obniżenie temperatury wrzenia płynu hamulcowego aż o 15 %, co ma kolosalne znaczenie dla sprawności hamulców. Dlaczego to takie ważne? Temperatura pracy układu hamulcowego w normalnej jeździe może wahać się w zakresie 300-700ºC, a w warunkach sportu wyczynowego często przekracza  800ºC. Tarcze hamulcowe z jednej strony pochłaniają część generowanego w trakcie hamowania ciepła (dlatego nie mogą być zbyt cienkie!), ale także oddają to ciepło otoczeniu oraz klockom. Te zaś poprzez cały zacisk (a zwłaszcza tłoczki), mocno podnoszą temperaturę płynu hamulcowego.

Tutaj należy zauważyć, że obecności wody w płynie nie da się wykryć gołym okiem. Co prawda stan płynu można wstępnie ocenić na podstawie jego barwy (im bardziej zużyty - tym zazwyczaj ciemniejszy), ale aby mieć pewność konieczne jest użycie specjalistycznej aparatury. Popularne testery płynu hamulcowego umożliwiają dokonanie pomiaru punktu wrzenia płynu bezpośrednio w zbiorniku wyrównawczym.

Woda o której mówimy może w przypadku motocykla dostawać się do płynu hamulcowego znacznie łatwiej, niż ma to miejsce w samochodach, gdzie elementy układu hamulcowego przykrywa nadwozie. Najczęściej do zainfekowania płynu wodą dochodzi przez nieszczelności w zbiorniczkach na kierownicy, na uszczelnieniach kołnierzowych cylinderków hamulcowych, czy też poprzez zestarzałe giętkie przewody hamulcowe, których ocena jest obowiązkowa podczas każdego serwisu hamulców.

Czy opłaca się oszczędzać na płynie hamulcowym? Absolutnie nie. W zależności od producenta jedno opakowanie płynu w zupełności wystarczające do zalania całego układu hamulcowego kosztuje 20-40 złotych. Z tego względu wymianę płynu można traktować jako regułę w sztuce przy każdym przeglądzie motocykla. Producenci zalecają taką wymianę nie rzadziej, niż co dwa lata, jednak naszym zdaniem można sobie na nią pozwolić co rok.

Kilka uwag przed przystąpieniem do pracy. Przede wszystkim praca przy układzie hamulcowym, to praca, która musi być czysta. Nawet niewielkie ilości oleju mineralnego (tłuste ręce, narzędzia) mogą doprowadzić do powstania uszkodzeń uszczelnień w układzie hamulcowym. Ponadto płyn hamulcowy jest chemicznie bardzo agresywny. Niszczy nie tylko lakier samochodu ale i skórę rąk oraz ubrania. Ważne jest, aby korzystać z nowo otwartych pojemników. Korzystanie z resztek płynu, który został nam z ubiegłego roku mija się z celem, gdyż przez ten czas zdążył on już nałapać wody.

Słowo o płynach. W Polsce w handlu dostępne są cztery zasadnicze typy płynów hydraulicznych:

• Najstarsze z nich to płyny o specyfikacji DOT 3. Powszechnie stosowane we wszystkich typach układów hamulcowych i sprzęgłowych pojazdów produkowanych w latach 80-tych i 90-tych.
• Ulepszeni następcy płynów DOT 3 - czyli płyny DOT 4. Płyny DOT 4 stosowane są powszechnie we wszystkich nowoczesnych układach hamulcowych i sprzęgłowych.
• Płyny silikonowe DOT 5. Specyficzny typ płynu hamulcowego stosowny np. w maszynach Harley-Davidson. Płyn silikonowy jest odporniejszy od płynów DOT 3 / DOT 4 / DOT 5.1 na absorbowanie wilgoci z powietrza.
• Płyny DOT 5.1. Są to płyny, które mają wyższy, niż w płynach klasy DOT 4 i DOT 3 punkt wrzenia, co pozwala na dłuższe użytkowanie tego produktu. DOT 5.1 to także niższa lepkość, która poprawia pracę zaworów w układach wyposażonych w ABS. Ten typ płynu powszechnie stosowany jest w sporcie.

Uwaga: płyny DOT 3, DOT 4, DOT 5.1 są ze sobą mieszalne, ale zalecamy stosowanie płynów zgodnie z zaleceniami producenta motocykla, które rozpoznacie po napisach na pokrywkach zbiorników płynu typu „DOT 3 only", lub „DOT 4 only". Płyn DOT 5 jest niemieszalny z innymi płynami, a jego zastosowanie w układzie do tego nie przystosowanym może doprowadzić do uszkodzenia uszczelek w tymże układzie.

Przygotowanie do pracy

Aby sprawnie wymienić płyn hamulcowy, podobnie jak w przypadku innych prac przy motocyklu, powinieneś:

• Przygotować sobie miejsce do pracy. Musisz dysponować odpowiednią ilością miejsca, mieć wystarczająco dużo światła i nie możesz marznąć. Dojmujący mróz czy też wałęsający się wokół i potrącający Cię ludzie na pewno nie ułatwią pracy.
• Przygotować motocykl. Maszyna powinna być przede wszystkim czysta. Jeśli motocykl nie dysponuje centralną podstawką konieczne będzie przygotowanie stojaków, lub podstawek. Do unieruchomienia i zabezpieczenia maszyny możesz użyć czegokolwiek, nawet cegieł. Ważne, aby zastosowane rozwiązanie solidnie przytrzymywało motocykl i nie pozwalało na jego przewrócenie się. Spadające na ręce 150-200 kg żelastwa potrafi wyrządzić wiele szkód zarówno maszynie jak i człowiekowi.
• Przygotować wszelkie niezbędne klucze, narzędzia oraz środki pomocnicze typu smary, odrdzewiacze oraz ścierki. Gdy już rozbierzesz na części swój pojazd nie możesz nerwowo biegać w poszukiwaniu tego, co akurat powinieneś mieć pod ręką. Zapewne każdemu mechanikowi amatorowi znane są historie wstrzymania prac w ich połowie tylko dlatego, że zabrakło jednego, ale niestety niezastąpionego narzędzia. Przed pracą przemyśl, zatem dokładnie, czego będziesz potrzebował i przygotuj to wszystko zanim odkręcisz pierwszą śrubę.
• Przygotować sobie schematy konstrukcji. W dobie Internetu jesteś w stanie znaleźć schemat każdego motocykla. Wystarczy mieć go przy sobie i zapoznać się z nim wcześniej, aby nie być zaskoczonym żadną wypadającą nagle nie wiadomo skąd częścią. Ponadto schematy, tak zwane fiszki, są bardzo pomocne przy montażu po zakończonej naprawie. Nie trzeba drukować schematu całego motocykla, wystarczy skupić się na tej części, w którą zamierzamy ingerować. Stron, z których można ściągnąć fiszki jest wiele, choćby http://www.babbittsonline.com/. Wybierz OEM Parts (oryginal equipment parts) i wszystko masz podane jak na srebrnej tacy.
• Rozważyć pomoc dodatkowej osoby. W przypadku ciężkich i dużych elementów takich jak na przykład koła pomocna dłoń może oszczędzić wiele nerwów.

Gdy już mamy przygotowane miejsce, zabezpieczony motocykl, skompletowane narzędzia i wydrukowane schematy, to dopiero wtedy można przystąpić do pracy. Czas zainwestowany w przygotowania z pewnością zwróci się w postaci szybkiego i bezproblemowego przebiegu naprawy. Ruszamy. Aby wymienić płyn hamulcowy w większości motocykli należy:

• Na zawór odpowietrzający znajdujący się na zacisku hamulcowym nałóż klucz oczkowy. Najczęściej jest to klucz numer 8. Nie baw się ze zwykłym kluczem płaskim, bo możesz uszkodzić zawór.
• Na końcówkę zaworu odpowietrzającego zacisk hamulcowy nałóż teraz przezroczysty przewód, którego końcówkę umieść w butelce lub innym szczelnym pojemniku.
• Odkręć pokrywkę zbiorniczka płynu przy pompie hamulcowej, następnie ostrożnie zdejmij pokrywkę i znajdującą się pod nią gumową uszczelkę.
• Korzystając ze strzykawki możesz usunąć z wnętrza zbiornika stary płyn, ale pamiętaj, aby tłoczek pompy pozostał zanurzony bez dostępu do powietrza.
• Poluzuj zawór odpowietrzający na zacisku.
• Jeśli usunąłeś stary płyn hamulcowy ze zbiorniczka dolej nowego płynu.
• Teraz naciskając dźwignię hamulca przepompuj stary płyn hamulcowy nowym. Płyn będzie ubywał w zbiorniczku wypływając dołem przez zawór na zacisku hamulcowym. W miarę ubywania płynu w zbiorniczku dolewaj nowego pilnując, aby tłok pompy hamulcowej był cały czas zanurzony. Wypompowanie całego starego płynu poznasz po zmianie koloru płynu wypływającego z zaworu odpowietrzającego (dlatego potrzebujesz przezroczystej rurki). Pompuj tak długo, aż kolor wypływającego z zaworu płynu będzie taki sam, jak kolor nowego dolewanego płynu.
• Teraz przykręć lekko zawór, tak aby płyn nie mógł się wydostawać.
• Podpompuj hamulce i upewnij się, że klamka jest „twarda".
• Trzymając cały czas wciśniętą dźwignię hamulca poluzuj zawór pozwalając ujść porcji płynu i następnie go natychmiast zakręć.
• Powtórz powyższy punkt 2-3 razy obserwując, czy w rurce odprowadzającej płyn z zaworu nie ma bąbelków powietrza, po czym dokręć ostatecznie zawór odpowietrzający na zacisku.
• Powyższe 5 punktów możesz zastosować przy odpowietrzaniu zapowietrzonego układu hamulcowego, nawet jeśli twoim zamierzeniem nie jest sama wymiana płynu.
• Wyrównaj poziom płynu w zbiorniczku płynu do poziomu roboczego.
• Załóż uszczelkę i pokrywkę zbiorniczka płynu hamulcowego upewniając się wcześniej, że wszystkie części są czyste i poprawnie zamontowane.
• Gotowe.

Zastosowanie powyższej procedury pozwoli Ci wymienić płyn hamulcowy bez obawy o zapowietrzenie układu. Samo zapowietrzenie układu hamulcowego może pojawić się także w wyniku eksploatacji pojazdu, niemniej jednak zjawisko to może mieć wiele przyczyn, które warto sprawdzić w serwisie. To na tyle obszerny temat, że do jego pełnego ujęcia potrzebny będzie osobny artykuł.

W przypadku układów hamulcowych z dwoma zaciskami procedurę wymiany płynu należy przeprowadzić osobno dla obu zacisków. Oznacza to, że zaczynamy pracę z jednym zaciskiem i przechodzimy do drugiego dopiero, gdy upewnimy się, że praca z pierwszym zaciskiem jest ukończona.

Procedura wymiany płynu wygląda identycznie w przypadku przedniego i tylnego układu hamulcowego.

Motocykle Hondy wyposażone w układ Dual CBS wymagają osobnego podejścia i w takich wypadkach sugerujemy zwrócenie się o pomoc do wyspecjalizowanego warsztatu motocyklowego.

Film: Wymiana płynu hamulcowego