Trwa gorąca debata na temat "pakietu Morawieckiego", dotyczącego poważnych zmian w Prawie o Ruchu Drogowym. Jedną z nich jest odświeżenie taryfikatora mandatów, czyli w praktyce znaczne podniesienie ich wysokości za poszczególne wykroczenia na drodze. Przyjrzeliśmy się, jak w tym momencie w praktyce wypadamy na tle Europy i czy rzeczywiście do tej pory żyliśmy jak pączki w maśle, jeśli chodzi o mandaty i pozostałe kary.

Najważniejszy punkt obecnie obowiązującego w Polsce taryfikatora mandatów, czyli jego maksymalna wysokość wynosząca 500 zł (dziś ok. 118 Euro), został ustalony w połowie lat 90. Wtedy było to ok. 70% średniego wynagrodzenia i rzeczywiście wpływało na wyobraźnię. Czego by o naszej gospodarce nie mówić, to przez ostatnie 25 lat poszła mocno do przodu i dziś 500 zł nie jest już tak przerażającą sumą, a dla sporej grupy kierowców to wręcz drobne, równowartość jednego tankowania luksusowego auta.

Dzisiejszy tekst nie aspiruje do miana naukowego opracowania z dziedziny ekonomii i statystyki. Pozwoli jednak stosunkowo dokładnie uzmysłowić sobie realną sytuację w Polsce i reszcie krajów Europejskich, jeśli chodzi o wysokości kar i mandatów - zarówno w wartościach bezwzględnych, jak i w stosunku do zarobków.

Tabela strachu

A oto sama tabela mandatów i kar w Europie, stworzona na bazie danych ze strony speedingeurope.com. Zawiera limity prędkości w poszczególnych krajach, a także prędkości, za jakie na różnych rodzajach dróg zatrzymywane jest prawo jazdy. Do tego średnia wysokość mandatu za przekroczenie prędkości o 21 km/h, czyli jednego z najczęściej popełnianych wykroczeń, a także o ponad 41 km/h z tych państw, z których dane były dostępne. Należy zaznaczyć, że wysokości mandatów w krajach posiadających waluty inne niż Euro były przeliczane po kursie, który może być już nieaktualny. Trzeba je więc traktować orientacyjnie.

Oczywiście poszczególne państwa mają dużo bardziej rozbudowane przepisy. W niektórych z nich, takich jak Szwajcaria, Hiszpania czy Finlandia możemy się spodziewać kary uzależnionej od wysokości zarobków lub, szczególnie w Norwegii, bezwzględnego aresztu. Podobnie z utratą prawa jazdy - długość okresu często zależy od oceny okoliczności przez policjanta i sąd, może on wynieść jeden dzień lub nawet rok.

Wnioski?

Każdy powinien wyciągnąć je sam, spróbujmy tylko przytoczyć najważniejsze fakty. Weźmy przekroczenie prędkości o 21 km/h w obszarze zabudowanym. Europejska średnia mandatu za to wykroczenie to 187 Euro, jest ona jednak zawyżona przez horrendalnie wysokie kary w krajach skandynawskich i w Szwajcarii. Powyżej tej wartości uplasowały się jeszcze Niderlandy (dawna Holandia) oraz Słowenia.

Polska, obok m.in. Czech, Luksemburga, Austrii i Niemiec, znajduje się w dole tabeli. Należy jednak wziąć pod uwagę, że jeśli chodzi o większe przekroczenia, powyżej 40 km/h, w "tanich" państwach robi się już naprawdę drogo. W Czechach z 38 do nawet 384 Euro, w Austrii z 50 do 160 Euro, w Niemczech z 80 do 200 Euro, a na Słowacji z 80 do 360 Euro. W Polsce skok ten jest relatywnie niewielki - z 48 do 96 Euro.

Warto zwrócić uwagę na fakt, że nasz kraj znajduje się w grupie, która ma "płaskie" stawki mandatów, takie same dla wszystkich rodzajów dróg. Większość innych państw różnicuje je, najsurowiej karząc kierowców przekraczających prędkość w obszarach zabudowanych oraz w nieujętych w tabeli strefach zamieszkania. Kolejna rzecz - w Polsce można póki co stracić prawo jazdy tylko w terenie zabudowanym, co chce właśnie zmienić premier Morawiecki. Jak widać w większości innych krajów już to funkcjonuje.

Kwestia dochodów

W komentarzach pod artykułami na ten temat często pojawiał się wątek stosunku wysokości mandatów do zarobków w poszczególnych krajach. Dlatego publikując powyższą tabelę, uzupełniamy ją zestawieniem mediany zarobków w Polsce oraz w pozostałych krajach Europy. Dlaczego mediany, a nie średniej pensji? Ponieważ jest to wartość bardziej "odporna" na zniekształcenia przez bardzo wysokie pensje prezesów, dyrektorów, managerów itp. W medianie połowa obywateli zarabia więcej, a połowa mniej. W Polsce od kilku lat mediana wynosi nieco ponad 80% stawki średniego wynagrodzenia.

Zamieszczony poniżej wykres Eurostatu pochodzi z 2014 roku, a jego aktualizacja nastąpi w 2020. Póki nie będzie nowego opracowania, musimy się opierać na tym sprzed 6 lat. Dane dotyczą stawki godzinowej brutto w walucie Euro, a także w jednostkach PPS (na niebiesko), wyrażających siłę nabywczą w danym kraju. Przykładowo, w wartościach bezwzględnych zarabiamy mało, ale możemy za to nabyć w miarę dużo dóbr i usług w stosunku do tej kwoty. W bogatszych krajach koszty życia są dużo wyższe i PPS jest zazwyczaj niższy od sumy zarobków. Co oczywiście zebrane razem i tak daje wciąż znacznie korzystniejszy wynik, niż w Polsce.

Wśród krajów z medianą zarobków zbliżonych do polskiej, między 4-5 Euro/h, znalazły się Węgry, Czechy, Słowacja, Słowenia, Chorwacja, Estonia i Portugalia. Oprócz Czech, we wszystkich z nich stawka mandatu za 21 km/h w zabudowanym jest znacznie wyższa niż u nas, nawet 2-3 krotnie. W przypadku większych wykroczeń różnica jest jeszcze bardziej widoczna. Jak widać na wykresie, naszą uprzywilejowaną pozycję podnosi jeszcze najwyższa siła nabywcza naszych wynagrodzeń w tej grupie państw.

Ciekawe jest natomiast to, że podstawowe stawki mandatów nie są zbyt wysokie w stosunku do zarobków w takich bogatych krajach, jak Niemcy, Luksemburg czy Austria. Lawinowo rosną jednak w przypadku wyższych prędkości, a także innych wykroczeń, m.in. nie utrzymywania odpowiedniego odstępu.

Co do Skandynawii, a zwłaszcza Norwegii, jaki koń jest, każdy widzi. Z naszymi zarobkami lepiej sztywno trzymać się tam przepisów, a nawet jechać nieco poniżej limitu. Inaczej możemy utonąć nawet nie wchodząc do wody...

Jak więc jest w Polsce?

Ogólnie mówiąc - jeśli chodzi o wysokości kar i mandatów, wciąż jakby luksusowo. Proponowane przez rząd zmiany dotyczące poważniejszych wykroczeń, w tym utrata prawa jazdy za 50+ poza obszarem zabudowanym, zbliżą nas po prostu do warunków panujących w innych krajach europejskich i to zarówno na podobnym poziomie zamożności, jak i bogatszych. Czy zatem otrzymujemy od władzy cios prosto w motocyklowe serce? Wystarczy spojrzeć na liczby, one zazwyczaj nie kłamią. Podobnie z rynkami sprzedaży motocykli - działają świetnie nawet tam, gdzie mandaty są wysokie. Szerokości!