Junaka, WSK, SHL, Osę i inne jednoślady z okresu PRL uważamy dziś często za kultowe. Choć nie były najdoskonalsze, nie porywały osiągami ani jakością, miały w sobie coś niezwykłego - były nasze, polskie.

Ówcześni posiadacze krajowych motocykli cieszyli się z nich, bo musieli. Liczba usterek i niedoróbek była tak duża, że praktycznie każdy motocyklista musiał być mechanikiem-amatorem. To z tamtych czasów wyrosła stara szkoła - kierowcy, dla których remont silnika na poboczu to normalka, a ustawienie zapłonu robią nawet przez sen.

Dla nas dziś Junak, WSK, czy Osa, to tylko miłe retro-gadżety, którymi można zadać szyku na zlotach, czy rajdach zabytków. Ale w czasach słusznie minionego ustroju pełniły one nierzadko funkcję pojazdu rodzinnego, środka transportu w budowlance, czy radiowozu. Był czas, pod względem produkcji jednośladów, byliśmy światową potegą!

WSK Kos, WSK Perkoz

Jednym z najbardziej znanych i bez wątpienia najpopularniejszym motocyklem była w PRL wueska. Motocykl produkowany był od 1954 do 1985 roku przez Wytwórnię Sprzętu Komunikacyjnego PZL w Świdniku. Przez lata powstało około 30 różnych wersji, nazywanych najczęściej gatunkami ptaków - kosów, gili, bąków czy perkozów.

Prostota konstrukcji i powszechna dostępność części spowodowała, że motocykl dosłownie zmotoryzował Polskę. Stał się także dla młodych motocyklistów pierwszym krokiem w świat motorsportu, a nawet ówczesnego stuntu. Nie bez powodu skrót WSK rozszyfrowywano wtedy jako Wiejski Sprzęt Kaskaderski.

Ale WSK zasłużyła się także w turystyce. Marek Michel na WSK 125 M06-B3 odbył w latach 1973-1974 dwie podróże: do Indii oraz dookoła świata.

JUNAK M07, M10

Do dziś stare Junaki robią kolosalne wrażenie na drodze. Pod względem stylistycznym projekt był tak udany, że z powodzeniem może konkurować ze współczesnymi konstrukcjami retro - Triumphem Bonnevillem, czy Kawasaki W800. Łatwo sobie wyobrazić jakie pożądanie musiał budzić w latach 50. Jego produkcją zajmowała się Szczecińska Fabryka Motocykli (SFM). Pierwszy model - Junak M07 wyjechał z fabryki w 1953 roku. Junaki wykorzystywane były między innymi przez milicję, głównie ze względu na osiągi. Do tego właśnie motocykla należy ówczesny rekord prędkości - 150 km/h. Najciekawszą wersją Junaka był model Scrambler, który trafił nawet do Stanów Zjednoczonych.

OSA

Dziwnym trafem polski skuter o elganckich, miękkich kształtach ma na imię Osa, czyli, w tłumaczeniu na włoski - Vespa. Przypadek? To już pozostawmy własnemu osądowi. Projekt powstał w Warszawskiej Fabryce Motocykli, a jednoślad pomyślany był jako pomoc w pracy, oszczędność czasu, rozrywka i wypoczynek dla pań. Piękny skuter, z powodu specyficznej konstrukcji, najbardziej znany stał się jednak z powodu zacierających się silników. W całej historii tego skutera udało się wyprodukować tylko 28 tysięcy sztuk.

SHL

SHL to marka o tradycjach sięgających jeszcze dwudziestolecia międzywojennego. Motocykle produkowane były początkowo w suchedniowskiej Hucie Ludwików (stąd nazwa SHL), której nazwę w 1948 roku przemianowano na Kieleckie Zakłady Wyrobów Metalowych. Do produkcji motocykli, wznowionej tam zaraz po II wojnie światowej, wykorzystywano początkowo podzespoły, które zostały z przedwojennych zapasów, ale silnik opracowano we własnym zakresie.

Pierwsza powijenna eshaelka wyjechała z fabryki w 1948 roku. Motocykl był później wielokrotnie modernizowany, używano też różnych silników - od 124 cm3 w początkowych latach, do 175 cm3. Jednoślady eksportowano, nawet do Stanów Zjednoczonych i Indii. W tym ostatnim kraju produkowano nawet własny motocykl na licencji SHL.

Ciekawym epizodem w historii marki SHL było czasowe przeniesienie produkcji do Warszawskiej Fabryki Motocykli. W połowie lat 50. powrócono jednak do KZWM Polmo-SHL w Kielcach. Z tego okresu pochodzi SHL Gazela, prawdopodobnie pierwszy turystyczny motocykl produkowany w Polsce.