Gdy sezon dobiega końca często nasz motocykl bez żadnych oględzin, czy też przygotowania rozpoczyna sen zimowy. W dzisiejszym świecie wielu z nas nie ma czasu, siły ani ochoty zajmować się w natłoku codziennych zajęć grzebaniem w smarach i brudzie. Niestety taka krótkowzroczność szybko okazać się może bardzo kosztowna i kłopotliwa, a szczególnie aktualne jest to w przypadku motocyklowych opon.

Okrągły kawałek gumy

Dlaczego opony są newralgicznym punktem motocykla chyba nikomu nie trzeba tłumaczyć. Jeśli zaniedbamy silnik, to w najgorszym wypadku zmuszeni będziemy do kosztownych napraw. Jeśli jednak zaniedbamy opony, to kosztować to może nasze zdrowie lub nawet życie. Łączna powierzchnia styku motocykla z jezdnią to w przybliżeniu powierzchnia pocztówki. Ta powierzchnia musi wystarczyć do przeniesienia sił napędu, hamowania i siły odśrodkowej generowanej przez niejednokrotnie ogromnej mocy jednoślady. Warto o tym pamiętać wchodząc szybko w ostry winkiel...

Funkcje opony

Gdy odkręcamy gaz rzadko zadajemy sobie pytanie, jaki udział w tak sprawnym odejściu spod świateł mają nasze opony, a mają ogromny. W dużym skrócie można powiedzieć, że opona ma do spełnienia w motocyklu sześć podstawowych funkcji:

- sterowanie – współczesna opona pozwala na precyzyjne kierowanie pojazdem, niezależnie od warunków na drodze. Odpowiednie ciśnienie, rozmiar oraz dobór bieżnika pozwalają na stabilną i precyzyjną jazdę w deszczu oraz na nieutwardzonych nawierzchniach.

- nośność – opona musi przenieść na podłoże określony ciężar maszyny i jej kierowcy. Wiele osób zapomina o indeksie nośności, a przeciążenie opony w przypadku dłuższej eksploatacji prowadzi do jej przedwczesnego zniszczenia.

- amortyzacja – opona to integralna część zawieszenia! Projektując podwozia do wszelkiego rodzaju pojazdów, konstruktorzy bazują na właściwościach opony przeznaczonej dla danego pojazdu. To właśnie dlatego stosowanie opon o niewłaściwych wymiarach oraz nieodpowiednim ciśnieniu praktycznie zawsze pogarsza właściwości jezdne motocykla.

- minimalizacja oporów toczenia – odpowiednio zaprojektowana opona obniża opory toczenia, co przekłada się na osiągi pojazdu, oraz na niskie zużycie paliwa. 20% paliwa (a zatem co piąty litr!!) zużywane jest tylko i wyłącznie na to, aby pokonać opór stawiany przez opony. Przy zbyt niskim ciśnieniu ten wskaźnik skacze dramatycznie do góry.

- zapewnienie przyczepności – opona musi przenieść na podłoże siły generowane w czasie przyspieszenia oraz hamowania. Zapewnienie przyczepności i stabilności w czasie pokonywania zakrętu to druga podstawowa funkcja ogumienia.

- odporność na zużycie – aby opona mogła spełniać wszystkie wymienione wyżej funkcje, musi być odpowiednio trwała i odporna na różne szkodliwe czynniki zewnętrzne.

Opona sama o sobie

Na dzisiejszej oponie znajdziemy wiele oznaczeń pozwalających na określenie jej przeznaczenia, parametrów technicznych, a nawet miejsca produkcji. Zacznijmy od określenia jej wymiaru:

150/70-17 69H

gdzie:

• 150 – szerokość opony (od boku do boku) w mm
• 70 – profil opony (procent wysokości z szerokości – tutaj 70% ze 150mm)
• 17 – średnica osadzenia w calach
• 96 – indeks nośności w kg – tutaj 325kg
• H – indeks prędkości – tutaj 210 km/h

Na boku opony znajdziemy też napis Radial lub Diagonal oznaczający konstrukcję opony. Ponadto doszukamy się tam także dopuszczalnego ciśnienia, jakie producent zaleca do tej opony, nazwy kraju pochodzenia, znaku homologacji oraz dodatkowych informacji handlowych.

Istotnym oznaczeniem jest wymagany na amerykańskim rynku numer DOT (Department of Transport) w którym ukryta jest informacja na temat miejsca produkcji opony, a także co dla nas najistotniejsze – daty jej produkcji. Jak to odczytać? Ostanie 3 lub 4 cyfry oznaczają tydzień i rok produkcji danej opony. Przy numerze:

DOT FU TA H76 X 3503 wiemy, że opona została wyprodukowana w 35 tygodniu 2003 roku. Do czego potrzebna jest nam ta informacja? O tym za sekundę.

Zimowanie opon

Gdy odstawiamy motocykl do garażu na zimowy wypoczynek powinniśmy przyjrzeć się uważnie ogumieniu jakie mamy na kołach. Często w ferworze codziennej walki na ulicach umykają nam wbite w bieżnik gwoździe, szkła i druty, które teraz można na spokojnie zdemaskować. Miękka warstwa butylowa uszczelniająca oponę od wewnątrz niejednokrotnie uszczelnia też małe ciała obce, nawet jeśli przebijają one oponę na wylot. Wiele osób przez wiele dni jeździ z gwoździem w ogumieniu, zastanawiając się czemu opona tak słabo trzyma ciśnienie. Im wcześniej odkryjemy taki problem, tym łagodniejsze czekają nas konsekwencje, tym bardziej, iż opony to najdroższy w motocyklu materiał eksploatacyjny.

Poza wszelkimi ciałami obcymi oponie należy przyjrzeć się pod kątem jakichkolwiek uszkodzeń mechanicznych. Często zbyt szybkie najechanie na krawężnik, przegrzanie opony lub jej nieprawidłowy montaż skutkuje uszkodzeniem jej wewnętrznej konstrukcji. Jak bardzo jest ona skomplikowana struktura niech świadczy fakt, że do budowy jednej współczesnej opony wykorzystuje się do 30 rodzajów mieszanek gumowych oraz skomplikowane stalowe i tekstylne kordy i drutówki. Skutki uszkodzenia opony dają często znać o sobie po wielu dniach i zazwyczaj są już nieodwracalne.

Wszelkiego rodzaju głębokie pęknięcia bieżnika, a co gorsza boków opony, burchle oraz tzw. „celulitis” dyskwalifikują oponę z dalszej eksploatacji. Szczególnie uważnie należy przyjrzeć się okolicom stopki opony (część opony stykającą się z rantem felgi). To właśnie tutaj najszybciej ujawniają się uszkodzenia opony wynikające z niewłaściwego doboru rozmiaru opony do felgi oraz z powodu jazdy na zbyt niskim ciśnieniu. Rzecz jasna sprawdzić należy głębokość bieżnika opony. Do tego celu należy przyjrzeć się wskaźnikom TWI obecnym w wielu miejscach bieżnika. Jeśli TWI pokrywa się z powierzchnia bieżnika, znaczy to ze na tej oponie nie powinno się już jeździć.

Gdy już obejrzeliśmy oponę i wiemy, że będzie z niej pożytek jeszcze w przyszłym sezonie, to możemy spokojnie pomyśleć o tym jak ją przezimować. Jeśli opona będzie przechowywana na motocyklu to powinniśmy sprawdzić w niej ciśnienie i dopompować koło do ciśnienia około 3 Barów. Jest to zbyt wysokie ciśnienie do jazdy, ale w przypadku zimowego przestoju zapobiegnie odkształceniu opony stojącej na ziemi jednym punktem przez wiele dni.

Optymalnym sposobem dbania o ogumienie jest podniesienie motocykla na stojaku, tak aby koła nie miały styku z podłożem. Jest to oczywiście nie zawsze wykonalne, ale polecamy go wszystkim dysponującym taką możliwością. Niejednokrotnie bicie opony w czasie jazdy powstaje nawet, gdy mamy dobrze wyważone koła. Przyczyną jest wtedy zazwyczaj trwałe odkształcenie karkasu (szkieletu opony) spowodowane długim przestojem w jednym miejscu.

Jeśli przechowujemy opony zdjęte z felg, to w żadnym wypadku nie możemy wieszać ich za stopkę na haku, czy też gwoździu. Po kilku tygodniach takiego wiszenia możecie być pewni, że opona będzie miała trwale odkształcony karkas, a to oznacza problem z wyważeniem, trzymaniem ciśnienia oraz zachowaniem na drodze. Zdjęte opony należy przechowywać układając je na płasko i nie dopuszczając do ich przygniecenia ciężkimi przedmiotami.

Szalenie istotne jest sprawdzenie miejsca w którym stać ma opona. Jeśli koło lub opona będą przez okres zimowania stały na podłodze ubrudzonej smarem lub paliwem, to opona na wiosnę nadawała będzie się do lotu w stronę śmietnika. Substancje ropopochodne bez wyjątku wchodzą w reakcję z gumą niszcząc jej strukturę. W miejscu gdzie opona miała przez dłuższy czas kontakt ze smarem guma straci sztywność i powstanie burchel uniemożliwiający dalszą eksploatację. Podobnie sprawa wygląda ze wszelkiej maści organicznymi rozpuszczalnikami, farbami, kwasami i zasadami. Opony należy zatem przechowywać w czystości.

Warunki przechowywania mają dla trwałości opon kluczowe znaczenie. Pomieszczenie w którym znajdują się opony, lub motocykl powinno być chłodne, suche oraz odcięte od dostępu światła. Idealne są w tym przypadku podziemne garaże oraz suche piwnice. Jeśli ktoś zmuszony jest do zimowania motocykla pod chmurką, to koniecznie powinien przykryć go pokrowcem, tak aby światło nie docierało do opon.

Niezależnie od tego czy nasza pociecha zimuje w garażu, czy też pod chmurką to warto co jakiś czas przestawić ją na kołach tak, aby koła nie stały cały czas w tym samym miejscu. Zapobiegnie to odkształceniu konstrukcji opon w jednym punkcie.

Starzenie się opon

Utrata parametrów opony wraz z jej wiekiem to poważny problem dla motocyklistów. Samochodowa opona do 3 lat od daty produkcji uważana jest za produkt pełnowartościowy, podczas gdy motocyklowa opona już po roku leżakowania kupowana jest niechętnie.

Zakłada się, że opona motocyklowa utrzymuje swoje parametry przez pięć lat od daty swojej produkcji. Dużo zależy oczywiście od warunków jej przechowywania i eksploatacji, które mogą wydłużyć żywot opony, bądź drastycznie go skrócić. Wiek opony odczytamy z numeru DOT o którym wspomnieliśmy wyżej.

Przyglądając się oponom przed ich zimowaniem powinniśmy zwrócić uwagę na ich wiek. Jeśli zostały wyprodukowane przed rokiem 2000 to nawet dobry stan bieżnika nie jest usprawiedliwieniem dla ich dalszej eksploatacji. Odstępstwem od tej reguły mogą być motocykle terenowe, weterany, czy też maszyny o niewielkich osiągach, gdzie kwestia wieku opon nie musi być przestrzegana tak rygorystycznie.

Ciśnienie

Guma, nawet ta najbardziej szczelna nie jest w stanie wiecznie utrzymać zadanego ciśnienia w oponie przez nieograniczony okres czasu. Przyczyną jest naturalna dyfuzja molekuł powietrza przez warstwy gumy. Zakłada się, że ciśnienie w oponie samoistnie spada w tempie około 0.1 bara na miesiąc.

Jak już wiemy ciśnienie ma decydujące znaczenie dla trwałości i zachowania opony na drodze. Jest ono także bardzo istotne w przypadku zimowego przechowywania opon.

Pozwolimy sobie podkreślić, iż zaniżenie ciśnienia w oponach o 25% skraca przebieg opony o 25%, a deficyt ciśnienia na poziomie 30% to skrócenie życia opony już o 50%. Zakładając, iż komplet opon do średniej wielkości motocykla kosztuje w granicach 1000-1500 zł to mówimy tutaj po potencjalnie bardzo odczuwalnych stratach.

Bardzo ważną sprawą jest pomiar ciśnienia. Bezwzględnie należy wykonywać go na zimno! Czemu nie wolno robić tego na rozgrzanych gumach? Ponieważ opony o zbyt małym ciśnieniu nagrzewają się znacznie mocniej w czasie pracy, co samo w sobie prowadzi do wzrostu ciśnienia w kołach. Odczytując na wskaźniku 3.00 bara możemy dojść do wniosku, iż mamy zbyt wysokie ciśnienie. Upuszczenie ciśnienia z takiej opony spowoduje dodatkowe obniżenie ciśnienia, czyli dalsze pogorszenie warunków jej pracy, co prowadzić może do wystrzału lub spadnięcia opony z obręczy.

Na zakończenie

Dbałość o opony w czasie zimowego snu motocykla przełoży się bezpośrednio na naszą kieszeń oraz przede wszystkim na nasze bezpieczeństwo. Zastosowanie się do powyższych wskazówek zajmie zaledwie chwilę, a bardzo możliwe, iż zdecydowanie wydłuży przebieg i poprawi komfort użytkowania ogumienia. Ponadto jeśli kupno nowej opony okaże się koniecznością, to zainteresowanie się stanem ogumienia już teraz zaoszczędzi nam nerwowych poszukiwań właściwej gumy na wiosnę. Przy naszym niedorozwiniętym rynku motocyklowym znalezienie od ręki nietypowego wymiaru wcale nie musi być tak oczywiste, jak by się to mogło wydawać.